Het ontstaan van de beurs: van herberg Ter Buerse tot Wall Street

Het imposante beursgebouw van Brussel kreeg in 2023 een nieuwe bestemming. Brussel vormde het gebouw om tot een hippe publieke ruimte waar restaurants, tentoonstellingsruimtes, een archeologische site en zelfs een biermuseum in te vinden zijn. Oorspronkelijk inaugureerde de stad Brussel het ‘beurspaleis’, ontworpen door Léon Suys, in 1873. Toen diende het nog als een echte beurs, het financiële centrum van de stad waar beurshandelaren met elkaar konden onderhandelen over financiële producten, zoals aandelen. De beurs is ons vandaag nog altijd bekend, denk maar aan de New York Stock Exchange in Wall Street. Maar hoe is de beurs ooit ontstaan? Daarvoor moeten we terugreizen naar het middeleeuwse Brugge, of bezoek de eerste verdieping van het museum.

Hoewel de handel in Brugge volop floreerde, waren de meeste Bruggelingen er zelf niet actief bij betrokken. De Brugse herbergiers speelden wel een belangrijke, indirecte rol. Zij waren de bemiddelaars tussen de verschillende vreemde kooplieden en brachten ze in contact met elkaar. Zij voorzagen de kooplieden dus niet alleen van onderdak, stockageplaatsen en maaltijden, maar namen ook een makelaarsrol op zich. Omdat er toen nog geen officiële beurscouranten waren, verzamelden zij informatie over de lokale economie en de toestand van de buitenlandse markten voor, en via, hun rondreizende gasten. Gezien zijn centrale rol voor de handel was de herbergier één van de meest gerespecteerde beroepen van de stad. Eén van de belangrijkste herbergiersfamilies was de Brugse familie Van der Buerse. Zij baatten vijf generaties lang de herberg 'Ter Buerse' uit. De oudste vermeldingen van de familie dateren uit de dertiende eeuw. Al in 1285 baatte Robrecht Van der Buerse de herberg uit. In de loop van de veertiende eeuw ontwikkelde het pleintje voor de herberg Ter Buerse zich tot hét commerciële en financiële centrum van de stad.  

Op het plein kwamen de kooplieden dagelijks bijeen om handel te drijven. In tegenstelling tot vandaag was het nog geen aandelenhandel, ze onderhandelden vooral over wisselbrieven, producten en belangrijke commerciële inlichtingen. Vanaf 1370 werden er de wisselkoersen van verschillende steden genoteerd, daarna, rond 1400, ook die van de meest vooraanstaande handels- en bankcentra in Europa, zoals Barcelona, Venetië, Londen of Parijs. Om de transacties makkelijker te laten verlopen, vestigden zich er ook notarisbureaus en geldwisselaars. De belangrijkste buitenlandse handelaars verenigden zich samen tot naties, die actief waren vanuit hun natiehuizen op het beursplein zelf. De kooplieden gebruikten deze ook als consulaat, vergaderruimte of opslagplaats. Al in 1322 richtte Venetië een natie op, in 1397 deden de Genuezen hetzelfde en in de vijftiende eeuw volgden ook de Florentijnen hun voorbeeld. Hoewel het Beursplein een openbare plaats was, werd gedurende de beurstijd de toegang verboden voor bedelaars en landlopers. Zij zouden de handelaars namelijk kunnen lastigvallen. Om dat te voorkomen, hield een baljuw er een oogje in het zeil. Toch is er over de praktische zaken, de reglementering en het toezicht niet veel bekend. Dat is te wijten aan de werking van de eerste handelsbeurs, die was gebaseerd op gebruiken en er werd weinig of niets genoteerd. Pas in de zestiende eeuw stelde de Antwerpse beurs zich als eerste op schrift. 

Hoe dan ook leeft in het woord 'beurs' de vroegere Brugse herbergiersfamilie verder. Er bestaat geen twijfel over dat de naam en het wapenschild van de familie Van der Buerse doorslaggevend zijn geweest in het ontstaan van de associatie tussen het Brugse beursplein en het begrip aandelenmarkt. Toch refereert de oorspronkelijke betekenis van het woord 'beurs' eerder naar het plein dan naar het gebouw. De allereerste auteur die van de Brugse handelsbeurs melding maakte was Hieronymus Muenze, een Duits geneesheer uit Neurenberg die in 1495 een lange reis maakte door Europa. Uit zijn reisdagboeken blijkt dat hij in 1495 in een gasthof op het plein voor de herberg Ter Buerse verbleef. Hij vermeldde daarin het volgende: "Er is te Brugge een plein waar de kooplieden zich verenigen; men noemt het De Beurs. Daar komen Spanjaarden, Italianen, Engelsen, Duitsers, Oosterlingen, kortom alle natiën samen." Na het verval van Brugge verschoof in de volgende eeuw het financiële centrum naar Antwerpen. Al vrij snel sprak men er van 'de nieuwe beurs', het plein waar de handelaars verzamelden. Vanuit Antwerpen vond het begrip 'beurs' ingang in Frankrijk, Italië, Spanje en Duitsland, waar het woord verbasterde tot bourse, borsa, bolsa en Börse. Ook in Engeland werd de term 'Burse' tussen 1550 en 1775 gebruikt tot uiteindelijk de term 'Royal Exchange' de bovenhand kreeg.