De verzamelingen van de Nationale Bank werden uitgebouwd vanaf 1950 met het oog op het oprichten van een museum. Thematisch bestrijken deze verzamelingen het hele domein van de Belgische geschiedenis met de nadruk op de economie en de evolutie van het geld-, bank- en financiewezen.
De verzamelingen omvatten numismatische stukken (goederengeld, munten, biljetten en penningen), iconografische documenten, kostbare boeken en archivalia, voorwerpen en machines. Samen vormen zij een opmerkelijk en uniek geheel waar onderzoekers, samenstellers van boeken, musea en andere organisatoren van tentoonstellingen gebruik van kunnen maken.
Goederengeld
Mensen hebben niet altijd met munten of biljetten betaald. In een eerste periode deed men aan ruilhandel. Het gebruik van goederengeld is de volgende stap in de geschiedenis van de betaalmiddelen.
Voorwerpen en machines
Naast betaalmiddelen, penningen, schilderijen en prenten, boeken en archieven, bewaart het museum van de Nationale Bank ook een reeks voorwerpen en machines.
Kostbare boeken en archivalia
Het museum van de Nationale Bank beschikt over een bibliotheek die de museumcollectie documenteert. Men vindt er werken over numismatiek, geld- en bankgeschiedenis, economische en financiële geschiedenis en de iconografie van België en de Belgische steden.
Iconografische documenten
De afgebeelde onderwerpen van de iconografische collectie van de Nationale Bank vallen in twee groepen uiteen.
Penningen
Penningen zijn meestal muntvormig, maar, in tegenstelling tot munten, hebben ze geen betaalwaarde. Het zijn kunstwerkjes van een relatief klein formaat die vooral geproduceerd werden om de herinnering aan een persoon (portretpenning) of een gebeurtenis (historiepenning) vast te houden. Daarnaast zijn er nog de zitpenningen, de rekenpenningen, de strooipenningen, de gildenpenningen enzovoort.
Biljetten
De biljetten vormen het leeuwendeel van de numismatische collectie van de Nationale Bank. Begin 2019 bedroeg hun aantal 24.886 exemplaren. Net zoals bij de munten, ligt ook hier de nadruk op de Belgische biljetten. De buitenlandse biljetten illustreren de mijlpalen in de geschiedenis van het papiergeld of in de financieel-economische geschiedenis in het algemeen.
Munten
De collectie munten van de Nationale Bank bestrijkt meer dan 2500 jaar: de oudste munten dateren uit de regeerperiode van Croesus (560-547 v.C.), de laatste koning van Lydië in Klein-Azië, de recentste zijn de euromunten.
Het Belgische bankbiljet
De eerste reeks biljetten van de Nationale Bank (1851) worden enkel in zwarte inkt gedrukt, met op de keerzijde een licht gekleurde veiligheidsondergrond. De gouverneur signeert eigenhandig elk biljet, om het vertrouwen in papiergeld te herstellen. De catastrofe van de assignaten tijdens de Franse periode ligt dan immers nog vers in het geheugen.
